10 Phương pháp dạy học hiện đại hiệu quả hiện nay

Với sự thay đổi liên tục của công nghệ, giáo dục cũng phải song hành để cùng phát triển. Ngày càng nhiều phương pháp dạy học hiện đại được ra đời và được áp dụng rộng rãi. Việc nghiên cứu và đổi mới phương pháp dạy học có tầm đặc biệt quan trọng. Vậy hãy cùng Hùng theo dõi ngay bài viết dưới đây để khám phá khái niệm phương pháp dạy học hiện đại là gì và top 10 các phương pháp dạy học hiện đại phổ biến hiện nay nhé.

Phương pháp dạy học hiện đại là gì?

Phương pháp dạy học hiện đại là phương pháp mà người dạy chỉ giữ vai trò định hướng, đưa ra gợi ý và hướng dẫn, giúp người học tự khám phá và phát triển khả năng của họ.

Bạn có thể thấy, phương pháp giáo dục hiện đại đã thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận trong cách giảng dạy và học tập. Không giống như phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào người dạy, các phương pháp dạy học hiện đại chú trọng phát triển tính chủ động, tư duy sáng tạo, lấy người học làm trung tâm.

≫Tìm đọc thêm: Blended Learning là gì? Phương pháp học tập kết hợp online

Những phương pháp dạy học hiện đại có đặc trưng cơ bản nào?

Bạn có thể thấy sự khác biệt những phương pháp dạy học hiện đại này qua 4 đặc trưng sau đây:

• Lồng ghép hoạt động thực tế vào bài học: Dạy học thông qua hoạt động thực tế sẽ giúp người học tiếp nhận và “tiêu hóa” kiến thức một cách dễ dàng hơn. Hùng có thể ví dụ như: Thay vì liệt kê cho bạn các bước lý thuyết để tạo được 100.000đ khi chỉ có 1.000đ trong tay, Hùng sẽ là người thực hành những lý thuyết đó thành kết quả thực tế và show ra để bạn tham khảo.
• Tự giác học tập: Dạy học hiện đại khuyến khích sự tự giác trong việc học. Người học được yêu cầu tự tìm kiếm tài liệu, suy nghĩ độc lập để tự rút ra kinh nghiệm cho chính mình. Một số đồng nghiệp của Hùng áp dụng bằng cách quy định việc học viên phải chuẩn bị bài trước khi đến lớp để đảm bảo tiến độ khóa học.
• Kết hợp giữa học nhóm và tự học: Phương pháp “Một công đôi việc”, vừa bắt buộc tham gia vào các hoạt động nhóm giúp người học nâng cao các kỹ năng mềm đồng thời cũng phải dành thời gian tự học để tổng hợp kiến thức hiệu quả.
• Sự hợp tác hiệu quả giữa người dạy và người học: Không chỉ giáo viên mà cả người học đều có thể đưa ra nhận xét và đánh giá cho cả quá trình, từ đó giúp phát hiện và khắc phục được những thiếu sót. Điều này sẽ giúp tạo nên mối quan hệ hai chiều hiệu quả trong suốt quá trình giảng dạy.

Ưu điểm và hạn chế của các phương pháp giáo dục hiện đại

Phương pháp giảng dạy hiện đại đang ngày càng được áp dụng trong các cơ sở giáo dục, mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng tồn tại một số hạn chế nhất định.

✅Ưu điểm:

• Phát triển kỹ năng thực hành: Những phương pháp dạy học hiện đại chú trọng vào việc rèn luyện kỹ năng thực tế, giúp người học linh hoạt trong việc xử lý các tình huống trong cuộc sống và công việc.
• Tăng tính chủ động và sáng tạo: Phương pháp này khuyến khích học viên tư duy độc lập, phát triển khả năng tự học và sáng tạo, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.
• Nâng cao khả năng giao tiếp: Qua các hoạt động thảo luận và làm việc nhóm, học viên có cơ hội rèn luyện kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm, góp phần phát triển sự tự tin.

❌Hạn chế:

• Yêu cầu cao về sự tập trung: Vì phương pháp này giảm bớt việc giảng dạy lý thuyết, thay vào đó là hướng dẫn các kỹ năng thực hành. Do đó người học cần tập trung cao độ và theo sát bài học để nắm vững nội dung.
• Cơ sở vật chất và phương tiện: Để áp dụng hiệu quả phương pháp giảng dạy hiện đại, cần có sự đầu tư vào cơ sở vật chất và trang thiết bị. Nhiều cơ sở giáo dục tại Việt Nam hiện chưa đáp ứng được yêu cầu này, gây khó khăn trong việc triển khai.
• Chuyển đổi và thích nghi: Cả người dạy và người học đều cần thời gian để thích nghi với những phương pháp mới. Đổi mới phương pháp dạy học có thể gặp phải sự “chống đối” hoặc khó khăn do sự quen thuộc với phương pháp cũ.

So sánh phương pháp dạy học cổ truyền và dạy học hiện đại

Để các bạn có thể phân biệt rõ ràng hơn, Hùng sẽ so sánh sự khác biệt giữa phương pháp dạy học hiện đại và dạy học cổ truyền qua bảng dưới đây.

	Dạy học cổ truyền	Dạy học hiện đại
Quan niệm	Học là quá trình tiếp thu và lĩnh hội.	Học là quá trình kiến tạo. Người học chủ động tìm tòi, khám phá, xử lý thông tin,…
Bản chất	Người dạy là trung tâm, là người truyền thụ tri thức	Người học là trung tâm, tự tìm tòi, tư duy. Người dạy mang vai trò hỗ trợ, hướng dẫn người học.
Mục tiêu	Chú trọng lý thuyết để đối phó với việc thi cử. Kiến thức thường chỉ nằm trong đề thi, ít khi áp dụng vào thực tế.	Chú trọng năng lực của người học, người học có thể tự áp dụng, sáng tạo kiến thức vào thực tế. Từ đó đáp ứng được các yêu cầu khác cho bản thân và phát triển xã hội.
Nội dung	Từ sách giáo khoa và giáo viên cung cấp.	Từ nhiều nguồn khác nhau như: tài liệu điện tử, sách giáo khoa, giáo viên, kỹ năng thực tế,… Phát triển từ vốn hiểu biết, kinh nghiệm của người học + tự tư duy sau khi tiếp thu thêm kiến thức. Bối cảnh, tình huống thực tế, môi trường xung quanh.
Phương pháp chủ yếu	Phương pháp truyền đạt 1 chiều từ giáo viên.	Tương tác linh hoạt cả 2 phía người dạy và người học đan xen nhiều phương pháp giảng dạy khác.
Hình thức tổ chức	Cố định trong lớp học, người học ngồi đối diện với giáo viên.	Linh hoạt ở nhiều nơi (học ở lớp, học trực tuyến,…), hỗ trợ được mọi nhu cầu học tập.

10 Phương pháp dạy học hiện đại phổ biến hiện nay

Dưới đây là 10 phương pháp dạy học hiện đại được áp dụng nhiều nhất mà Hùng đã nghiên cứu và tổng hợp. Các đồng nghiệp có thể tham khảo và chọn lọc cho mình những phương pháp phù hợp nhé.

Phương pháp hỏi – đáp

Đây là phương pháp dạy học hiện đại được áp dụng khá nhiều tại các trung tâm, trường học, lớp học online,…. Không vì đi theo sự phát triển của công nghệ, phương pháp này phổ biến là do người dạy nhận thức được tính hữu ích mà nó mang lại. Bằng cách đưa ra các câu hỏi, người dạy sẽ nhận về được những câu trả lời, cuộc tranh luận hay ý kiến phản bác từ người học.

Điều này sẽ giúp người học có thể tự ghi nhớ kiến thức một cách dễ dàng, nhưng phương pháp này đòi hỏi người học phải chuẩn bị trước nội dung bài học để đạt được hiệu quả cao hơn.

Phương pháp giải quyết vấn đề qua tình huống

Phương pháp giáo dục hiện đại này “ăn điểm” ở chỗ giúp người học phát triển tư duy một cách hiệu quả. Bởi mục đích của phương pháp này là rèn luyện năng lực thông qua việc đưa ra các giải pháp nhanh. Quy trình nhận thức của người học sẽ thể hiện qua:

• Phát hiện vấn đề: Phân tích tình huống tìm ra và trình bày rõ ràng vấn đề.
• Phân tích vấn đề: Tập trung vào vấn đề, đưa ra các yếu tố liên qua tìm ra những phương án phù hợp.
• Giải quyết vấn đề: Chọn lọc phương án tốt nhất từ những phương án đã đưa ra bằng các phương pháp so sánh, đánh giá.

Quy trình này sẽ giúp người học tư duy linh hoạt đề ra những biện pháp hiệu quả. Không chỉ môi trường học tập, phương pháp này vẫn có thể được áp dụng linh hoạt tại môi trường doanh nghiệp để đưa ra những giải pháp kinh doanh phù hợp.

Phương pháp hoạt động nhóm

Phương pháp hoạt động nhóm là hình thức chia lớp học thành các nhóm nhỏ để thực hiện các nhiệm vụ. Tùy vào mục tiêu buổi học, giáo viên có thể linh hoạt chia các chủ đề giống nhau (để các nhóm tranh luận) hoặc khác nhau (để các nhóm bổ trợ cho nhau). Đây là phương pháp dạy học hiện đại hiệu quả, phù hợp để học viên phát huy tốt những kỹ năng mềm, đồng thời học tập mang tính tập thể để học viên có thể hỗ trợ lẫn nhau trong học tập.

Phương pháp khám phá nguồn được cung cấp (WebQuest)

WebQuest là phương pháp nghe tưởng chừng lạ nhưng đang được rất nhiều giáo viên áp dụng. Phương pháp khám phá này đòi hỏi người học thực hiện một chủ đề lớn phức hợp, liên quan đến thực tiễn và có thể tham khảo từ các nguồn trang mạng mà giảng viên đã chọn lọc từ trước.

Phương pháp giáo dục hiện đại này được đánh giá cao vì đang phần nào áp dụng hiệu quả internet vào giảng dạy. Thật ra phương pháp WebQuest không “rối rắm” như bạn nghĩ, Hùng có một ví dụ đơn giản cho phương pháp này để bạn có thể hiểu rõ hơn:

Theo dõi một đoạn phim và nhận xét bằng cách trả lời các câu hỏi dưới đây?

• Đoạn phim trên có những tình tiết nào khiến anh/chị chú ý?
• Những tình huống trong đoạn phim đang phản ánh thực trạng gì ngày nay?”

Hùng thấy phương pháp này khá là hữu dụng để giúp người học rèn luyện sự tập trung và chủ động trong việc nhận kiến thức, các đồng nghiệp có thể áp dụng cho khóa học của mình để tự đánh giá hiệu quả của nó nhé.

Phương pháp dạy học theo dự án

Mô hình “học đi đôi với hành” là phương pháp dạy học hiện đại được phần lớn các trường đại học áp dụng, các cấp thấp hơn cũng đang tìm cách để phối hợp trong việc giảng dạy bởi tính hiệu quả của nó.

Dạy học theo dự án là phương pháp mà người học phải giải quyết vấn đề học tập theo hình thức cá nhân, phối hợp với nhóm hoặc có giáo viên chuyên môn hỗ trợ để đạt được kết quả. Dự án có thể được phân loại theo nhiều yếu tố như thời gian, mức độ,… tùy vào mục tiêu mà giáo viên muốn dự án mang lại.

Phương pháp áp dụng trò chơi

Việc đan xen trò chơi vào nội dung học khá là hữu ích để lôi kéo sự thu hút của người học vào bài giảng. Người dạy có thể sử dụng các trò chơi nhỏ để giúp người học có thể ôn lại kiến thức. Ngoài ra, một tip nhỏ là bạn có thể kèm theo những phần thưởng đi kèm để tăng tính hiệu quả cho buổi học.

Phương pháp tận dụng sơ đồ tư duy

Thay vì sử dụng phương pháp ghi bài truyền thống, giáo viên có thể tận dụng mindmap (sơ đồ tư duy) để hệ thống bài giảng với những nội dung trọng tâm. Bằng cách giao nhiệm vụ tạo sơ đồ tư duy cuối bài học, người học có thể dễ dàng nắm được tổng quán kiến thức thông qua khả năng ghi nhớ và lập luận của mình.

Phương pháp đóng vai

Đối với phương pháp dạy học hiện đại khá mới mẻ này thì người học sẽ hóa thân vào một số nhân vật để có thể vận dụng kiến thức thực tế. Phương pháp thường phù hợp với các bài giảng liên quan đến kỹ năng mềm vì sẽ tạo được sự thích thú cho người học, khi đó người dạy sẽ dễ dàng truyền một cách mượt mà hơn.

Phương pháp dạy học linh hoạt theo góc

Phương pháp dạy linh hoạt theo “góc” khá tương đồng với phương pháp hoạt động nhóm, tạo ra môi trường học tập đa dạng và sáng tạo. Người học được chia thành các nhóm nhỏ, thực hiện các nhiệm vụ học tập tại các “góc” khác nhau trong lớp học, phù hợp với phong cách và sở thích học tập cá nhân. Phương pháp này giúp người học không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển nhiều kỹ năng như làm việc nhóm, tư duy phản biện và giải quyết vấn đề, thúc đẩy sự phát triển toàn diện.

Tận dụng sự phát triển của công nghệ vào giảng dạy

Việc áp dụng công nghệ vào giảng dạy đang trở thành xu hướng tất yếu. Để áp dụng những phương pháp dạy học hiện đại, giáo viên cần đổi mới phương pháp giảng dạy bằng cách tích hợp công nghệ thông tin vào bài giảng. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn phát triển năng lực quan sát và tư duy của học viên. Công nghệ còn hỗ trợ việc xây dựng và khám phá kiến thức một cách hiệu quả, mang đến trải nghiệm học tập sinh động và hấp dẫn hơn cho người học.

Điều kiện vận dụng các phương pháp giảng dạy hiện đại thành công

Tuy nhiên khi vận dụng các phương pháp giáo dục hiện đại bên trên, bạn cũng cần đảm bảo đáp ứng các điều kiện nhất định để đạt được kết quả tốt nhất. Cụ thể như sau:

Đối với người dạy

Để áp dụng thành công các phương pháp dạy học hiện đại, Hùng nghĩ yếu tố đầu tiên là nằm ở người dạy. Người dạy cần phải nắm vững kiến thức chuyên môn và những kỹ năng cần thiết. Bởi người dạy không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, tạo điều kiện cho người học tự tìm hiểu và phát triển tư duy sáng tạo. Vì vậy, trong vai trò là người dạy, bạn phải:

• Liên tục cập nhật và nâng cao trình độ chuyên môn qua các khóa đào tạo hay tự học.
• Linh hoạt trong phương pháp giảng dạy và khả năng sử dụng công nghệ để có khả năng thích nghi với những phương pháp giảng dạy hiện đại hiện nay.

Đối với người học

Người học cần có thái độ tích cực và chủ động trong quá trình học tập. Người học cần phát triển kỹ năng tự học, tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm. Điều này đòi hỏi mỗi người học phải có sự tự giác cao, kỷ luật và trách nhiệm đối với bản thân và tập thể.

Bên cạnh đó, việc rèn luyện các kỹ năng mềm như giao tiếp, quản lý thời gian và giải quyết vấn đề cũng giúp họ thích nghi tốt hơn với các phương pháp dạy học hiện đại hiện nay.

Giảm tải khối lượng kiến thức các môn trong sách giáo khoa

Nhiều chương trình học ngày nay vẫn còn khá nặng và có thể không thực sự phù hợp với khả năng tiếp thu của học viên. Việc giảm bớt những nội dung không cần thiết, tập trung vào những kiến thức cốt lõi và phát triển kỹ năng tư duy sẽ giúp người học học tập hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, việc bổ sung các nội dung mang tính thực tiễn và ứng dụng cao cũng giúp học viên thấy được ý nghĩa và giá trị của việc học.

Đổi mới trang thiết bị dạy học

Đầu tư vào các thiết bị công nghệ như máy chiếu, máy tính, phần mềm giáo dục và các công cụ hỗ trợ khác là việc làm rất cần thiết. Không chỉ giúp giáo viên dễ dàng minh họa bài giảng, việc này còn tạo điều kiện cho học viên tiếp cận với các nguồn tài liệu phong phú và đa dạng. Sự đổi mới cũng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu học tập của người học trong thời đại số.

Đánh giá kết quả của người học

Việc đánh giá kết quả học tập của người học cần được thực hiện một cách toàn diện và khách quan. Thay vì chỉ dựa vào điểm số và các bài kiểm tra lý thuyết, người dạy nên linh hoạt áp dụng các phương pháp đánh giá đa dạng như bài tập nhóm, dự án thực tế, các hoạt động trải nghiệm,… Từ đó giúp phản ánh đúng năng lực và sự tiến bộ của học viên, đồng thời khuyến khích học viên phát triển toàn diện các kỹ năng cần thiết.

Bạn hãy nhớ rằng đánh giá chính xác và công bằng cũng là cơ sở để cải thiện phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

Các phương pháp dạy học hiện đại đang ngày càng chứng minh được hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Qua bài viết này, Hùng đã giải đáp được cho bạn khái niệm phương pháp dạy học hiện đại là gì đồng thời cũng giới thiệu 10 phương pháp dạy học hiện đại nổi bật hiện nay. Hy vọng rằng những chia sẻ trong bài viết sẽ là nguồn cảm hứng và tài liệu tham khảo có giá trị cho các đồng nghiệp của Hùng và những ai quan tâm đến lĩnh vực giáo dục 4.0 hiện nay.