Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay

Bạn đam mê trong lĩnh vực giảng dạy nhưng đang mất phương hướng vì sự thay đổi liên tục của thị trường. Đổi mới để cải thiện là việc làm định kỳ của bất cứ lĩnh vực nào và giáo dục cũng không là ngoại lệ. Cùng Khánh Hùng Academy tìm lời giải đáp cho câu hỏi “Vì sao phải đổi mới phương pháp dạy học?” qua bài viết dưới đây nhé.

Khái niệm đổi mới phương pháp dạy học là gì?

Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong nền giáo dục hiện đại, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Từ đó giúp thay đổi những phương pháp dạy học cũ thiếu hiệu quả, lỗi thời sang những phương pháp dạy mới, hiệu quả và cải tiến hơn. Công việc này cần được thực hiện định kỳ để giúp khai thác tiềm năng của người học một cách toàn diện nhất, giúp họ có thể phát triển năng lực, sáng tạo một cách dễ dàng. Đồng thời, đây cũng là cách giúp ngành giáo dục 4.0 chuyển mình để tiếp cận tới nhiều đối tượng người học nhiều hơn.

Các phương pháp cần thay đổi từ việc dạy học thụ động sang chủ động cả về phía người dạy lẫn phía người học, nhằm mục đích:

• Hỗ trợ người học thực hành và rèn luyện kỹ năng để nắm vững cả kiến thức lý thuyết và vận dụng tư duy hiệu quả.
• Giúp người dạy dễ dàng theo dõi tiến độ học tập, từ đó có thể điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp.

Với những lợi ích trên, đổi mới nội dung phương pháp dạy học là một yêu cầu cấp thiết và quan trọng, giúp quá trình chuyển đổi số trong giáo dục được diễn ra trơn tru và hiệu quả hơn.

Thực trạng của phương pháp giảng dạy hiện nay

Hiện nay, giáo dục đang đối mặt với nhiều thách thức, đòi hỏi cần thực hiện kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng đào tạo. Phương pháp dạy học truyền thống, dù đã mang lại nhiều thành công trong quá khứ, nhưng đang dần trở nên lạc hậu và không còn phù hợp với yêu cầu của thế kỷ 21. Do đó, việc đổi mới đáp ứng nhu cầu học tập và phát triển của người học là điều cần thiết. Đổi mới phương pháp giảng dạy không chỉ dừng lại ở việc áp dụng công nghệ thông tin vào dạy học, mà còn bao gồm việc thay đổi cách tiếp cận, phương pháp giảng dạy và đánh giá người học.

Thuận lợi khi đổi mới phương pháp giảng dạy

Để có thể đổi mới phương pháp dạy học ở thời buổi hiện nay có rất nhiều điểm thuận lợi, có thể kể đến như sau:

• Trang bị công nghệ đầy đủ: Nhiều trang thiết bị công nghệ đã được đầu tư để phục vụ cho việc học như máy vi tính, màn chiếu, tivi,… tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng các bài giảng điện tử Elearning và các phương pháp giảng dạy mới.
• Đào tạo và hướng dẫn nhân sự: Phần lớn người dạy đã được đào tạo về việc làm giáo án điện tử, cũng như sử dụng các phần mềm dạy học trực tuyến đề giúp họ dễ dàng thích ứng với phương pháp giảng dạy mới và tận dụng tối đa yếu tố công nghệ trong giảng dạy.

Khó khăn trong việc đổi mới nội dung phương pháp dạy học

Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay mang lại nhiều lợi ích cho quá trình giáo dục, nhưng cũng gặp không ít khó khăn. Cụ thể là:

• Sự không đồng bộ giữa phương pháp mới và cơ sở vật chất: người dạy phải đa dạng hóa phương pháp giảng dạy và vận dụng thực tế vào lý thuyết một cách linh hoạt. Tuy nhiên, nhiều mọi người vẫn giữ tư duy về giảng dạy truyền thống, làm hạn chế việc thay đổi cấu trúc lớp học để phù hợp với các những đổi mới trong hoạt động dạy học hiện nay.
• Đào tạo kỹ năng chưa được xem trọng: Số ít đơn vị chưa mở những khóa đào tạo cho nhân sự nòng cốt, dẫn đến việc người dạy chưa thành thạo trong việc sử dụng các thiết bị công nghệ và chưa cập nhật những phương pháp giảng dạy hiện đại. Kết quả là việc đổi mới phương pháp giảng dạy chưa đạt hiệu quả cao.

Những lý do bạn cần đổi mới phương pháp dạy học

Hùng đã làm việc với hơn 300+ khách hàng trong mảng giáo dục và 80+ trong đó là những giảng viên áp dụng kinh doanh Elearning rất thành công. Trong đó câu hỏi mà Hùng thường gặp nhất khi trao đổi với các đối tác chính là “Vì sao phải đổi mới phương pháp dạy học? và ý nghĩa là gì?”. Để Hùng giải đáp cho bạn với những lý do dưới đây:

• Nâng cao chất lượng giáo dục: Phương pháp giảng dạy hiệu quả giúp người học tiếp thu kiến thức tốt hơn, phát huy khả năng tư duy sáng tạo và nâng cao kết quả học tập.
• Phát triển kỹ năng mềm: Các phương pháp dạy học đổi mới như học theo dự án, thảo luận nhóm giúp người học rèn luyện kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề.
• Ứng dụng công nghệ: Việc sử dụng công nghệ trong giảng dạy mang lại sự tương tác cao, giúp người học tiếp cận thông tin dễ dàng và học tập một cách hứng thú hơn.
• Đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện đại: Xã hội ngày càng đòi hỏi những cá nhân có khả năng tự học, sáng tạo và linh hoạt. Đổi mới phương pháp dạy học giúp đào tạo những thế hệ đáp ứng được yêu cầu này.

Những đổi mới trong hoạt động dạy học không chỉ cải thiện chất lượng giáo dục mà còn tạo ra môi trường học tập tích cực, giúp người học phát triển toàn diện và sẵn sàng hành trang cho tương lai.

Đổi mới phương pháp dạy học chú trọng năng lực người học

Đây là cách thức chuyển mình của nền giáo dục, từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học. Thay vì chỉ tập trung vào việc truyền đạt kiến thức, đổi mới nội dung phương pháp dạy học khuyến khích sự phát triển toàn diện của người học. Bạn có thể hiểu đơn giản là chuyển từ việc quan tâm “người học sẽ học được gì” sang “người học có thể vận dụng được gì thông qua kiến thức đó”.

Để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả, người dạy cần linh hoạt áp dụng các hình thức giảng dạy phù hợp với từng nhóm người học. Quan hệ giữa người dạy và người học cũng cần chuyển từ mô hình một chiều sang hướng hợp tác, tạo môi trường học tập tích cực và sáng tạo. Bằng cách này, người học không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển được các kỹ năng cá nhân, chuẩn bị tốt hơn cho cuộc sống và công việc tương lai.

Theo đó, việc đổi mới nội dung phương pháp dạy học theo năng lực người học có 4 đặc trưng cơ bản mà bạn có thể thấy được sau đây.

Đổi vai trò chủ động sang người học

Phương pháp này tạo điều kiện cho người học tự khám phá kiến thức, thay vì thụ động tiếp thu những gì người dạy sắp đặt. Người dạy đóng vai trò là người hướng dẫn, tổ chức các hoạt động để người học tự tìm tòi, phát hiện kiến thức mới. Từ đó, người học có thể phát triển khả năng tự học, khám phá những điều chưa biết và áp dụng sáng tạo kiến thức đã học vào tình huống thực tiễn.

Rèn luyện khả năng suy luận, đào sâu kiến thức

Người dạy sẽ hỗ trợ định hướng cho người học cách tư duy như tổng hợp, phân tích, khái quát vấn đề,… Những đổi mới trong hoạt động dạy học này đặc trưng ở việc sẽ rèn luyện khả năng suy luận, khai phá kiến thức cho người học. Không chỉ học cách tự tìm hiểu kiến thức, người học còn có thể tìm tòi, phát hiện những điều mới mẻ. Nhờ đó sẽ phát triển tiềm năng sáng tạo và khả năng tư duy độc lập, góp phần hình thành nhân cách và năng lực cá nhân.

Đánh giá kết quả dựa trên mục tiêu đề ra

Đổi mới phương pháp dạy học không thể thiếu việc chú trọng đánh giá kết quả theo mục tiêu đã đề ra. Ngoài để người dạy đánh giá người học, phương pháp này còn phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau giữa người học với nhau. Qua đó tìm ra nguyên nhân và cách khắc phục những lỗi đó cho phù hợp.

Đề cao khả năng tương tác, phối hợp

Khi áp dụng phương pháp này, lớp học sẽ trở thành môi trường giao tiếp, tương tác giữa người dạy và người học và cả giữa những người học với nhau. Điều này giúp vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm cá nhân để nâng cao kiến thức tập thể, giải quyết các nhiệm vụ học tập chung một cách hiệu quả. Khả năng làm việc nhóm và hợp tác không chỉ giúp người học học tập tốt hơn mà còn là kỹ năng quan trọng trong cuộc sống và công việc sau này.

Một số biện pháp hiệu quả để tiến hành đổi mới phương pháp dạy học

Đây là những phương pháp đổi mới trong giảng dạy mà Hùng đã đúc kết ra được khi trò chuyện, trao đổi cùng đối tác và các đồng nghiệp tham gia khóa học của mình. Nếu việc giảng dạy của bạn vẫn còn đang thiếu hiệu quả, vậy thì tại sao không cùng Hùng xem qua những cách đổi mới phương pháp dạy học cho chính mình.

Cải tiến từ những phương pháp truyền thống

Đổi mới phương pháp dạy học không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức theo cách cũ mà cần phải cải tiến, làm mới các bài giảng để nâng cao hiệu quả học tập. Có thể cải tiến phương pháp dạy học truyền thống bằng cách:

• Bổ sung kiến thức, đổi mới việc thiết kế bài dạy học: Người dạy thường xuyên cập nhật kiến thức mới, sử dụng các công cụ công nghệ hiện đại và kết hợp nhiều phương pháp giảng dạy khác nhau. Việc thiết kế bài giảng hấp dẫn và phù hợp với từng đối tượng sẽ giúp kích thích sự tò mò, hứng thú trong học tập và làm cho việc học trở nên sinh động, phong phú hơn.
• Xây dựng câu hỏi, đánh giá khoa học: Các câu hỏi cần được thiết kế khoa học để khuyến khích người học tư duy, phân tích và giải quyết vấn đề. Đồng thời, việc đánh giá cần phải khách quan, minh bạch và phản ánh đúng năng lực của người học. Qua đó, người dạy có thể nắm bắt được mức độ hiểu bài của người học và điều chỉnh phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp nhất.
• Áp dụng phương pháp dạy học tích cực cho người học: Các phương pháp dạy học tích cực như phương pháp thảo luận nhóm, học qua dự án, học qua trải nghiệm thực tế sẽ giúp người học chủ động hơn trong việc tiếp nhận kiến thức. người học không chỉ ngồi nghe giảng mà còn tham gia vào quá trình học tập, từ đó phát triển kỹ năng tư duy, phản biện và sáng tạo. Điều này giúp người học không chỉ hiểu sâu bài học mà còn biết cách vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
• Chú trọng vào dạy học đặc thù bộ môn: Mỗi môn học có những đặc thù riêng, do đó việc đổi mới phương pháp dạy học cần thực hiện sao cho phù hợp. Ví dụ, phương pháp thí nghiệm đối với các môn khoa học tự nhiên như Vật lý, Hóa học, Sinh học,… hay là các môn kỹ thuật thì cần áp dụng phương pháp làm mẫu, thiết kế kỹ thuật, trình diễn vật phẩm,… Chú trọng vào đặc thù của từng môn học sẽ giúp người học nắm vững kiến thức và phát triển các kỹ năng cần thiết.

Tận dụng sự đa dạng của các phương pháp dạy học

Đa dạng cách thức dạy học giúp người học phát triển toàn diện về tư duy, kỹ năng và khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tế, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển. Một số phương pháp mà người dạy có thể áp dụng như:

• Phương pháp giảng dạy giải quyết vấn đề: Khuyến khích người học tự mình đối mặt và tìm ra giải pháp cho các vấn đề do người dạy đề xuất. Nhờ vậy mà người học phát triển kỹ năng tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Người dạy cần hướng dẫn người học phát hiện, phân tích và tìm ra các giải pháp, từ đó tổng hợp và rút ra bài học.
• Phương pháp dạy học theo tình huống:  Đây là phương pháp tổ chức dạy học dựa trên các tình huống thực tế, giúp người học áp dụng lý thuyết vào các tình huống cụ thể. Người học cũng cần phải chủ động và tự lực trong việc giải quyết các tình huống được đưa ra, sau đó cùng thảo luận và tổng hợp kết quả giúp người học dễ dàng hình dung và áp dụng kiến thức vào thực tế, góp phần khắc phục tình trạng học xa rời thực tiễn.

Ứng dụng công nghệ và các phương tiện hỗ trợ dạy học

Sử dụng các công cụ, phần mềm là cách mà nhiều đồng nghiệp của Hùng lựa chọn. Không những giúp tăng tính trực quan, đây còn là cách tạo điều kiện để nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng thực hành của người học.

Hiện nay, công nghệ không chỉ được sử dụng như phương tiện hỗ trợ người dạy truyền đạt kiến thức một cách sinh động mà còn trở thành nội dung, chủ đề giảng dạy mới. Và Hùng đang tận dụng tiềm năng của nó để tạo nên khóa học kinh doanh hoàn toàn tự động tại Khánh Hùng Academy. Nơi mà Hùng và các đồng nghiệp sẽ cùng đổi mới phương pháp dạy học nhờ ứng dụng công nghệ thông tin, cải thiện chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu học tập hiện đại ngày nay.

Hình thành thói quen học tập cho người học

Để hình thành thói quen tích cực, người dạy cần khuyến khích người học lên lịch học đều đặn, tự giác làm bài tập ứng dụng hoặc tham gia các hoạt động nhóm. Việc này không chỉ giúp người học quản lý thời gian hiệu quả mà còn phát triển tư duy, tạo thói quen tự học và sự sáng tạo.

Xây dựng môi trường học tập chất lượng

Bên cạnh đó, người dạy cần xác định rõ mục tiêu, nội dung và phương tiện giảng dạy, từ đó xây dựng kế hoạch học tập hiệu quả. Việc sử dụng hình ảnh, mô hình và các ví dụ minh họa giúp người học tiếp cận nhanh chóng và nắm vững kiến thức. Ngoài ra, không gian học tập thoải mái được trang bị đầy đủ thiết bị hỗ trợ học tập cũng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, giúp người học phát huy tối đa khả năng học tập của mình.

Đổi mới phương pháp giảng dạy là một xu hướng tất yếu để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu của thời đại giáo dục hiện nay. Mặc dù thực trạng đổi mới phương pháp dạy học hiện vẫn còn nhiều thách thức, nhưng với những biện pháp mà Hùng đã cung cấp ở trên, Hùng hy vọng sẽ giúp bạn có một cái nhìn mới cũng như tìm được cho mình một phương pháp dạy học phù hợp. Từ đó có thể giúp phát triển khóa học của mình một cách hiệu quả hơn.